Մարսողական համակարգի հիմնական նպատակն է սննդի մեխանիկական և քիմիական վերամշակում՝ սննդարար նյութերը (ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, վիտամիններ, հանքանյութեր և ջուր) օրգանիզմի համար մատչելի ձևերի վերափոխելու նպատակով։ Այդ գործընթացն իրականացվում է մարսողական ուղու մի շարք բաժիններում, յուրաքանչյուրը՝ հատուկ գործառույթներով և մարսողական ֆերմենտներով։

Բերանային խոռոչ

• Գործառույթներ: Սննդի մեխանիկական մանրացում (ծամում), խոնավեցում թքահեղուկով, և քիմիական մարսողության սկիզբ (հիմնականում ածխաջրերի)
• Էնզիմներ:
  • Ամիլազ (պտյալին) – սկսում է ածխաջրերի մարսումը

Կոկորդ և կերակրափող

• Գործառույթներ: Սննդի անցումը բերանից ստամոքս (կուլ տալու և պերիստալտիկ շարժումների միջոցով)
• Մարսում: Չկա ակտիվ քիմիական մարսում, պարզապես անցումային փուլ է

Ստամոքս

• Գործառույթներ: Սննդի ժամանակավոր պահում, խառնուրդ ստամոքսահյութի հետ, սպիտակուցների մասնակի մարսում
• Էնզիմներ և նյութեր:
  • Պեպսին – մարսում է սպիտակուցները
  • Աղաթթու (HCl) – ակտիվացնում է պեպսինը և վերացնում է մանրէները

Փոքր աղիք (հատկապես տասներկումատնյա աղիքի մասում)

• Գործառույթներ: Մարսողության հիմնական փուլը, սննդարար նյութերի ներծծում
• Մարսողությանը մասնակցում են:
  • Լյարդ՝ արտադրում է լեղի, որը օգնում է ճարպերի էմուլգացմանը
  • Երիկամային գեղձ (պանկրեաս)՝ արտադրում է մարսողական էնզիմներ՝
    • Լիպազ՝ ճարպեր
    • Ամիլազ՝ ածխաջրեր
    • Տրիպսին, քիմոտրիպսին՝ սպիտակուցներ
  • Փոքր աղիքի էնզիմներ՝ ավարտում են մարսման պրոցեսը

Մեծ աղիք

• Գործառույթներ: Ջրի և էլեկտրոլիտների ներծծում, մնացորդների ձևավորում և արտազատում
• Մարսում: Չկա ակտիվ քիմիական մարսում, սակայն որոշ մանրէներ օգնում են որոշ նյութերի քայքայման մեջ (օրինակ՝ թելքի ֆերմենտացիա)

Հարցեր և առաջադրանքներ։

1․Ո՞ր հավասարումներն են կոչվում իռացիոնալ։

Եթե հավասարման անհայտը գտնվում է քառակուսի արմատի նշանի տակ, ապա այդպիսի հավասարումը անվանում են իռացիոնալ: 

2․ Ինչպե՞ս են լուծում պարզագույն իռացիոնալ հավասարումները։

3․ Լուծել հավասարումները։

ա)x=9
բ)x=0
գ)x=Ø
դ)x=0.5
ե)x=0.5
զ)x=Ø
է)x=44/3
ը)x=48/5
թ)x=7

4․ Լուծել հավասարումները։

ա)1/3
բ)Ø
գ)Ø
դ)Ø
ե)8/5
զ)-1

5․ Լուծել հավասարումները․

249. x=4

250=

251=

257

259

261

275=-3,5

255=64

1. Թթվածնի ատոմում քանի՞ էլեկտրոնն է առկա:

8 էլեկտրոն:

1. Որքա՞ն է թթվածին տարրի հարաբերական ատոմային զանգվածը։

թվածին տարրի հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ 16 է։

1. Որքա՞ն է ածխածին տարրի Ar-ը։

Ածխածնի Ar-ը 12 է։

1. Որքա՞ն է նատրիում տարրի Ar-ը։

Նատրիումի Ar-ը 23 է։

5.Սահմանե՛ք քիմիական երևույթ հասկացությունը:

Քիմիական են կոչվում այն երևույթները, որոնց ժամանակ փոխվում է նյութի բաղադրությունը, մի նյութից առաջանում է երկու և ավելի նյութեր։

6.Նշե՛ք քիմիական երևույթի օրինակներ:

Շաքարի այրելը։

7.Տվե՛ք հարաբերական ատոմային զանգվածի սահմանումը.

Տարրի հարաբերական ատոմային զանգված է կոչվում այն մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե տվյալ տարրի ատոմի զանգվածը քանի անգամ է մեծ որպես միավոր ընդունված ջրածնի ատոմի զանգվածից։

8.Մեկնաբանե՛ք Ar ( ֆտոր)=19 հավասարությունը:

Հարաբերական ատոմային զանգվածի Ar (ֆտոր) = 19 հավասարությունը նշանակում է, որ ֆտորի տարրի հարաբերական ատոմային զանգվածը 19 է։

9.Հաշվե՛ք հետևյալ երեք տարրերից յուրաքանչյուրի ատոմի զանգվածը՝ m_o-ն.
10.Ar (բոր)=11 2.Ar(ցինկ)=65 3.Ar(պղինձ)=64

Բոր՝ 11 գ/մոլ

Ցինկ՝ 65 գ/մոլ

Պղինձ՝ 64 գ/մոլ

11.Հաշվե՛լ H₂SO₄, Na₂SO₄,K₂SO₄,CO₂ նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը:Եվ յուրաքանչյուրի զանգվածային բաժինը:

1․ Պարզեցնել արտահայտությունը․

ա)5√2
բ)1√2
գ)-5√a
դ)√x(a-3)
ե)1√a
զ)

2․ Համեմատել արտահայտությունների արժեքները առանց արմատը հաշվելու։

ա)>
բ)>
գ)<
դ)<
ե)<
զ)>

3․ Պարզեցնել արտահայտությունը․

4․ Հայտարարում ազատվել արմատանշանից։

5․ Կրճատել կոտորակը․

6․ Արտադրիչը տանել արմատանշանի տակ․

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Գրի՛ր կապույտ գրված բառերի հոմանիշները:

Մինուճար-միակ, փեշակ-արհեստ, առավոտ-լուսաբաց, վաղ-շուտ, երեկո-իրիկուն, եղելություն-դեպք։

1. Բացատրի՛ր նարնջագույնով գրված նախադասությունները:

Ուզում եմ մի քանի տարուց հետո իմ որդու պտուղը ուտեմ։-Այս նախադասությունը նշանակում է, որ հայրը ցանկանում է մի քանի տարի հետո վայելել իր որդու արդար քրտինքով աշխատածը։

Ռոճիկի մասին երկար խոսելուց հետո գյուղացին թողնում է վաճառականի խղճին-Վարձի մասին խոսելուց հետո հայրը թողնում է գյուղացու հայեցողությանը, ինչքան նա կկամենա։

1. Արդարացրո՛ւ կամ մեղադրի՛ր

• վաճառականին,
• գործակատարին:

Ես արդարացնում եմ գործակատարին, քանի որ նա այդքան տարի աշխատել է, որպեսզի իր ընտանիքի համար գումար վաստակի, իսկ նրա այդքան աշխատանքից հետո բաց են թողնում առանց մի կոպեկի, այն էլ ամենադժվար պահին երբ գործակատարի հայրը մահամերձ է։ Մեղադրում եմ վաճառականին, որ առանց գումար թողեց նրան, բայց ուրիշ տեսանկյունից էլ նա այդքան տարի կերակրել և տանիք է տվել տղային, այդպես նա երևի իր աշխատավարձն է տվել գործակատարին։

Ձայնագրություն

Տաղ՝ ձոնված գրքերին

Սասունցի Դավիթը

Էջ 153-156

Ճապոնիայի բնակչություն։

Առաջադրանք.

Փորձի՛ր գտնել հետաքրքիր փասեր Ճապոնիայի մասին:

Ճապոնիայում տարեկան շուրջ 1500 երկրաշարժ է գրանցվում:

Ճապոնիայում 50.000-ից ավելի մարդ հատել է 100 տարեկանի սահմանը:

Այս երկրում ընտանի կենդանիների թիվն ավելի մեծ է, քան երեխաների:

Սև կատուն այս երկրում հաջողության խորհրդանիշ է:

Ճապոնիայում շատ փողոցներ անվանումներ չունեն:

Ճապոներենում «ներողություն» բառն ունի ավելի քան 20 տարբերակ:

«Կարաոկե» բառը ճապոներենից է, որ բառացի նշանակում է «դատարկ նվագախումբ»:

5. Ճապոնիայում աշխատակիցներին պարգևատրում են քնելու համար, քանի որ կարծում են՝ դա տքնաջան աշխատանքի հետևանք է: